سال ۱۸۸ هجری قمری

سال ۱۸۸ هجری قمری
< ۱۸۹ - ۱۸۷ >
۳ - قرن ۲ هجری قمری - ۱
امامت
	امام رضا(ع); (دوره امامت: ۲۰ سال از ۱۸۳ تا ۲۰۳ق)
حکومت‌های سرزمین‌های اسلامی
بنی‌عباس در عراق	هارون عباسی
تولدها و وفات‌ها
	وفات عبد اللّه بن أسید القرشی
	وفات إبراهیم الموصلی
	وفات رشد بن سعد المصری
	وفات

سال ۱۸۸ هجری قمری از سال‌شمار هجری قمری مصادف است با ششمین سال از دوره بیست ساله امامت امام رضا(ع) و نوزدهمین سال خلافت هارون الرشید عباسی.

وفات برخی اصحاب امام صادق(ع) از جمله عبد اللّه بن أسید القرشی، رشد بن سعد المصری و القاسم بن معن از اتفاقات سال ۱۸۸ هجری قمری است.

معرفی

روز نخست این سال یعنی ۱ محرم مصادف است با چهارشنبه ۳ دی سال ۱۸۲ شمسی و ۲۴ دسامبر سال ۸۰۳ میلادی. روز پایانی سال یعنی ۲۹ ذی‌الحجة، مصادف است با شنبه ۲۰ آذر سال ۱۸۳ شمسی و ۱۱ دسامبر سال ۸۰۴ میلادی.

سال ۱۸۸ هجری قمری، ششمین سال از دوره بیست ساله امامت امام رضا(ع) در زمان حکومت هارون الرشید بود.

رویدادها

ابن مسکویه نویسنده کتاب تجارب الامم معتقد است که در این سال حادثه‌ای که قابل ذکر باشد، رخ نداده است؛ اما مورخان دیگر به بعضی از حوادث این سال از جمله پیکار با رومیان و شکست دادن آنها، آخرین حج هارون الرشید و همچنین ازدواج مأمون با ام‌عیسی دختر عموی خود اشاره کرده‌اند.

از جمله حوادث دیگر این سال دستگیری احمد بن عیسی بن زید و زندانی شدن او توسط هارون عباسی بود؛ اما او فرار کرد و تا آخر عمر به صورت مخفیانه زندگی نمود.

درگذشت‌ها

جریر بن عبدالحمید الضبی الرازی از کوفیان ساکن ری و از اصحاب امام صادق(ع). عده‌ای او را از محدثان مورد اعتماد دانسته‌اند. در مورد مذهب او اختلافاتی وجود دارد. برخی وفات او را در این سال یا سال ۱۸۷ق گزارش کرده‌اند.

رشد بن سعد المصری از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) برخی او را مجهول الحال یا از امامیان ناشناخته دانسته‌اند. نویسنده قاموس الرجال او را همان رشدین بن سعد المهری دانسته که در کتب اهل سنت آمده است. برخی وفات او را در این سال عنوان کرده‌اند.

قاسم بن معن از اصحاب امام صادق(ع) و از نوادگان عبدالله بن مسعود صحابه پیامبر اسلام(ص). او را روای، فقیه، عالم نسب شناس، شاعر، و قاضی شهر کوفه و نویسنده کتب در زمینه‌های مختلف دانسته‌اند. عده‌ای قاسم را از علما و فقهای مشهور اهل سنت و حنفی مذهب و برخی دیگر او را مجهول یا امامی مجهول الحال اما در نقل حدیث ثقه دانسته‌اند برخی بر طبق پاره‌ای از گزارش‌ها سال وفات او را در این سال یا سال ۱۷۵ق ذکر کرده‌اند
عبد اللّه بن أسید القرشی معروف به الأخنسی یا الأحبشی، از محدثان امامی مذهب و از اصحاب امام صادق(ع) برخی او را یکی از بهترین محدثان دانسته‌ و ثقه بودن او را بعید ندانسته‌اند. شیخ طوسی و دیگران، وفات او را در این سال دانسته‌اند.

حسین بن الحسن الفزاری معروف به الأشقر از روایان امامی و ثقه شهر بصره. برخی معتقدند که علمای رجال در کتب خود به او اشاره نکرده‌اند؛ اما روایات زیادی از او نقل شده است و اعتماد علمای بزرگ به او را دلیلی بر قوت رجالی او دانسته‌اند. برخی سال وفات او را در این سال دانسته‌اند.

إبراهیم بن ماهان معروف به ابراهیم الموصلی یا ابراهیم الندیم از خانواده‌ای بزرگ و ایرانی شاعر و موسیقی‌دان معروف و از درباریان زمان مهدی، هادی و هارون الرشید عباسی. ابوالفرج اصفهانی در کتاب الاغانی و دیگران مرگ او را در این سال ذکر کرده‌اند.

همچنین می‌توان از افراد دیگری چون عبدالرحمن بن میسرة از روایان حدیث مصری، عبدة بن سلیمان الکلابی از راویان حدیث عقبة بن خالد السکونی از راویان حدیث و عبدالرحمن بن میسره از علمای بزرگ مصر نام برد.

پانویس

↑ «»، باحساب.
↑ خضری، تاریخ تشیع، ۱۳۹۱ش، ص۱۹۱؛ منتظر القائم، تاریخ امامت، ۱۳۸۶ش، ص۲۲۳؛ گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تشیع، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۶.
↑ ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۵۵۳.
↑ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۳۸.
↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷،ج۸،ص:۳۱۳؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۰۰؛ ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۹، ص۱۵۴.
↑ ابن العماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۰۴.
↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۲۳.
↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۲۳؛ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۱، ص۱۹۱.
↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۱، ص۱۹۱.
↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۱۷۷؛ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۸، ص۳۸۱؛ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۶۱.
↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۱۷۷.
↑ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۹۰-۲۹۱.
↑ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۵۸۳-۵۸۴.
↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۲۶۳؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۱۱، ص۷۷؛ ابن العماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۰۴؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۳۷.
↑ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۸، ص۳۸۱؛ ابو مخرمه، قلادة النحر، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۳۰۱.
↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۱۳۵.
↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۲۰۵.
↑ نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۹۹.
↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۲۷، ص۲۷۳.
↑ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۳۶۶-۳۶۷.
↑ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱۲، ص۴۹۹؛ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۲۷۵؛ ذهبی، الإعلام بوفیات الأعلام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۲۰؛ ابن العماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۰۴؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۰۱؛ حسینی، التذکرة بمعرفة رجال الکتب العشرة، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۴۸۹.
↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۲۷۱؛ تقی الدین حلی، الرجال، ۱۳۴۲ش، ق۱، ص۲۷۷.
↑ یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۵، ص۲۲۳۰.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۳۵۸.
↑ یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۵، ص۲۲۳۰-۲۲۳۱؛ ابن ندیم، الفهرست، بیروت، ص۱۰۳؛ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۵۹۵.
↑ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۵۹۴.
↑ یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۵، ص۲۲۳۰-۲۲۳۱.
↑ مرتضی، زبده المقال، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۱۷۱.
↑ مامقانی، تنقیح المقال، بی‌تا، ج۲، القسم الثانی، ص۲۵.
↑ علیاری تبریزی، بهجة الآمال، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۴۱۳؛ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۵۹۵.
↑ یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۵، ص۲۲۳۱؛ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۵۹۵.
↑ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۲۵۳.
↑ مامقانی، تنقیح المقال، بی‌تا، الفهرست، ج۱، ص۸۸؛ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۵۵.
↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۲۳۳.
↑ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۵۵.
↑ مامقانی، تنقیح المقال، بی‌تا، الفهرست، ج۱، ص۸۸.
↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۲۳۳؛ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۵۶.
↑ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶۵.
↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۲۱، ص۳۳۶.
↑ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱، ص۲۶۸.
↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۲۱، ص۴۳۲.
↑ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱، ص۲۶۸؛ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶۵.
↑ ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۱۰۶
↑ ابن خلکان، وفیات الأعیان، بیروت، ج۱، ص۴۲.
↑ ابن خلکان، وفیات الأعیان، بیروت، ج۱، ص۴۲.
↑ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۶، ص۹۹؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۰،ص۲۰۱.
↑ ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۱۰۶-۱۱۳؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۶، ص۹۹.
↑ > ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۱۰۶، ۱۶۸.
↑ ابن ندیم، الفهرست، بیروت، ص۲۰۱؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۱۷۵؛ ابن خلکان، وفیات الأعیان، بیروت، ج۱، ص۴۳؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۶، ص۱۰۰؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۰۱.
↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۱۳.
↑ ذهبی، الإعلام بوفیات الأعلام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۲۱؛ حسینی، التذکرة بمعرفة رجال الکتب العشرة، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۰۸۶؛ ابن العماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۰۵.
↑ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۳۷؛ ابن العماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۰۵.
↑ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۲۶۵-۲۶۶.

منابع

ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الأنساب، بیروت،‌ دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
ابن العماد الحنبلی، ابوالفلاح عبدالحی بن احمد العکری، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق الأرناؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق.
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی بن محمد، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق.
ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
ابن کثیر الدمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
ابن مسکویه الرازی، ابو علی، تجارب الأمم، تحقیق ابو القاسم امامی، تهران، سروش، پاپ دوم، ۱۳۷۹ش.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الأغانی، بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق.
ابو مخرمه، عبدالله طیب بن عبد الله، قلادة النحر فی وفیات أعیان الدهر، بیروت، دارالمنهاج، ۱۴۲۸ق.
حسینی، محمد بن علی، التذکرة بمعرفة رجال الکتب العشرة، قاهره، مکتبة الخانجی، ۱۴۱۸ق.
خضری، سید احمد رضا، تاریخ تشیع، قم، نشر معارف، ۱۳۹۱ش.
خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق.
ذهبی، محمد بن احمد، الإعلام بوفیات الأعلام، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة، ۱۴۱۳ق.
ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
زرکلی، خیر الدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹م..
تقی الدین حلی، حسن بن علی، الرجال، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۲ش.
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الأنساب، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیة، ۱۳۸۲ق.
شبستری، عبدالحسین، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، قم، مؤسسة النشرالإسلامی، ۱۴۱۸ق.
شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، بیروت، دارالنشر، چاپ دوم، ۱۴۰۱ق.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق.
طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
علامه حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامة الحلی، قم، الشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۰۲ق.
علیاری تبریزی، علی بن عبدالله، بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال، تهران، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، ۱۴۱۲ق.
گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تشیع، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۹ش.
گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، زیر نظر جعفر سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق.
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، تحقیق محی‌الدین مامقانی، قم، موسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، ۱۴۳۱ق.
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، رحلی، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
مرتضی، بسام، زبدة المقال من معجم الرجال، بیروت، دارالمحجة البیضاء، ۱۴۲۶ق.
منتظر القائم، اصغر، تاریخ امامت، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۶ش.
نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، فرزند مولف، ۱۴۱۴ق.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبد الله، معجم الأدباء، بیروت، دارالغرب الإسلامی، ۱۹۹۳م.
یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت،‌دار صادر، بی‌تا.

[1] «»، باحساب.

[2] خضری، تاریخ تشیع، ۱۳۹۱ش، ص۱۹۱؛ منتظر القائم، تاریخ امامت، ۱۳۸۶ش، ص۲۲۳؛ گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تشیع، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۶.

[3] ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۵۵۳.

[4] ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۳۸.

[5] طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷،ج۸،ص:۳۱۳؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۰۰؛ ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۹، ص۱۵۴.

[6] ابن العماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۰۴.

[7] یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۲۳.

[8] یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۲۳؛ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۱، ص۱۹۱.

[9] زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۱، ص۱۹۱.

[10] طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۱۷۷؛ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۸، ص۳۸۱؛ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۶۱.

[11] طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۱۷۷.

[12] شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۹۰-۲۹۱.

[13] شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۵۸۳-۵۸۴.

[14] خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۲۶۳؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۱۱، ص۷۷؛ ابن العماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۰۴؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۳۷.

[15] سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۸، ص۳۸۱؛ ابو مخرمه، قلادة النحر، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۳۰۱.

[16] طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۱۳۵.

[17] طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۲۰۵.

[18] نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۹۹.

[19] مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۲۷، ص۲۷۳.

[20] شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۳۶۶-۳۶۷.

[21] سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱۲، ص۴۹۹؛ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۲۷۵؛ ذهبی، الإعلام بوفیات الأعلام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۲۰؛ ابن العماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۰۴؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۰۱؛ حسینی، التذکرة بمعرفة رجال الکتب العشرة، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۴۸۹.

[22] طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۲۷۱؛ تقی الدین حلی، الرجال، ۱۳۴۲ش، ق۱، ص۲۷۷.

[23] یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۵، ص۲۲۳۰.

[24] ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۳۵۸.

[25] یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۵، ص۲۲۳۰-۲۲۳۱؛ ابن ندیم، الفهرست، بیروت، ص۱۰۳؛ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۵۹۵.

[26] شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۵۹۴.

[27] یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۵، ص۲۲۳۰-۲۲۳۱.

[28] مرتضی، زبده المقال، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۱۷۱.

[29] مامقانی، تنقیح المقال، بی‌تا، ج۲، القسم الثانی، ص۲۵.

[30] علیاری تبریزی، بهجة الآمال، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۴۱۳؛ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۵۹۵.

[31] یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۵، ص۲۲۳۱؛ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۵۹۵.

[32] شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۲۵۳.

[33] مامقانی، تنقیح المقال، بی‌تا، الفهرست، ج۱، ص۸۸؛ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۵۵.

[34] طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۲۳۳.

[35] شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۵۵.

[36] مامقانی، تنقیح المقال، بی‌تا، الفهرست، ج۱، ص۸۸.

[37] طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۲۳۳؛ شبستری، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۵۶.

[38] ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶۵.

[39] مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۲۱، ص۳۳۶.

[40] سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱، ص۲۶۸.

[41] مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۲۱، ص۴۳۲.

[42] سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱، ص۲۶۸؛ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶۵.

[43] ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۱۰۶

[44] ابن خلکان، وفیات الأعیان، بیروت، ج۱، ص۴۲.

[45] ابن خلکان، وفیات الأعیان، بیروت، ج۱، ص۴۲.

[46] صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۶، ص۹۹؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۰،ص۲۰۱.

[47] ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۱۰۶-۱۱۳؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۶، ص۹۹.

[48] > ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۱۰۶، ۱۶۸.

[49] ابن ندیم، الفهرست، بیروت، ص۲۰۱؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۱۷۵؛ ابن خلکان، وفیات الأعیان، بیروت، ج۱، ص۴۳؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۶، ص۱۰۰؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۰۱.

[50] سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۱۳.

[51] ذهبی، الإعلام بوفیات الأعلام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۲۱؛ حسینی، التذکرة بمعرفة رجال الکتب العشرة، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۰۸۶؛ ابن العماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۰۵.

[52] ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۳۷؛ ابن العماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۰۵.

[53] ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۲۶۵-۲۶۶.

امام رضا علیه‌السلام
بستگان	ابن الرضا • امام کاظم(ع) • نجمه • سبیکه • امام جواد علیه‌السلام • فاطمه معصومه(س) • حمزة بن موسی • شاهچراغ • سید میر محمد عابد • قاسم بن موسی • زید النار
اصحاب	بزنطی • اباصلت هروی • اسحاق بن موسی • حسین بن موسی بن جعفر • عبدالعظیم • خیران خادم • اصحاب امام رضا •
سخنان	حدیث سلسلةالذهب • محض الاسلام و شرایع الدین • صحیفة الرضا
مناظرات	مناظره با ابو قرة • مناظره با جاثلیق • مناظره با رأس الجالوت • مناظره با زرتشتیان • مناظره با سلیمان مروزی • مناظره با صابئین • مناظره درباره توحید
کتاب‌شناسی	عیون اخبار الرضا • طب الرضا • فقه الرضا • الحیاة السیاسیة للامام الرضا • الامام الرضا تاریخ و دراسة
خلفای معاصر	هارون • امین عباسی • مأمون عباسی
مسیر حرکت	بصره • اهواز • نیشابور • قدمگاه نیشابور • مرو • مشهد • طوس
شعر و هنر مرتبط	تائیه دعبل • مجموعه تلویزیونی ولایت عشق • قطعه‌ای از بهشت • با آل علی هرکه درافتاد ورافتاد
مکان‌های مرتبط	حرم • صریا • سناباد • بقعه هارونیه • نوقان • مدرسه رضویه
وابسته	حمید بن قحطبه • سادات رضوی • ولایتعهدی امام رضا(ع) • ضامن آهو • آستان قدس رضوی • ضریح امام رضا(ع) • رجاء بن ابی‌ضحاک • دهه کرامت • کنگره جهانی امام رضا(ع) • کنیه‌ها و لقب‌ها • رضا • دائرةالمعارف آستان قدس رضوی

سال‌های قرن دوم هجری قمری
امسال: ۱۴۴۴هجری قمری
۱۰۱ • ۱۰۲ • ۱۰۳ • ۱۰۴ • ۱۰۵ • ۱۰۶ • ۱۰۷ • ۱۰۸ • ۱۰۹ • ۱۱۰ • ۱۱۱ • ۱۱۲ • ۱۱۳ • ۱۱۴ • ۱۱۵ • ۱۱۶ • ۱۱۷ • ۱۱۸ • ۱۱۹ • ۱۲۰ • ۱۲۱ • ۱۲۲ • ۱۲۳ • ۱۲۴ • ۱۲۵ • ۱۲۶ • ۱۲۷ • ۱۲۸ • ۱۲۹ • ۱۳۰ • ۱۳۱ • ۱۳۲ • ۱۳۳ • ۱۳۴ • ۱۳۵ • ۱۳۶ • ۱۳۷ • ۱۳۸ • ۱۳۹ • ۱۴۰ • ۱۴۱ • ۱۴۲ • ۱۴۳ • ۱۴۴ • ۱۴۵ • ۱۴۶ • ۱۴۷ • ۱۴۸ • ۱۴۹ • ۱۵۰ • ۱۵۱ • ۱۵۲ • ۱۵۳ • ۱۵۴ • ۱۵۵ • ۱۵۶ • ۱۵۷ • ۱۵۸ • ۱۵۹ • ۱۶۰ • ۱۶۱ • ۱۶۲ • ۱۶۳ • ۱۶۴ • ۱۶۵ • ۱۶۶ • ۱۶۷ • ۱۶۸ • ۱۶۹ • ۱۷۰ • ۱۷۱ • ۱۷۲ • ۱۷۳ • ۱۷۴ • ۱۷۵ • ۱۷۶ • ۱۷۷ • ۱۷۸ • ۱۷۹ • ۱۸۰ • ۱۸۱ • ۱۸۲ • ۱۸۳ • ۱۸۴ • ۱۸۵ • ۱۸۶ • ۱۸۷ • ۱۸۸ • ۱۸۹ • ۱۹۰ • ۱۹۱ • ۱۹۲ • ۱۹۳ • ۱۹۴ • ۱۹۵ • ۱۹۶ • ۱۹۷ • ۱۹۸ • ۱۹۹ • ۲۰۰ •
• • • • • • • • • • • • • • •

امامت
۳ - قرن ۲ هجری قمری - ۱
امام رضا(ع) (دوره امامت: ۲۰ سال از ۱۸۳ تا ۲۰۳ق)
حکومت‌های سرزمین‌های اسلامی
بنی‌عباس در عراق	هارون عباسی
تولدها و وفات‌ها
وفات عبد اللّه بن أسید القرشی
وفات إبراهیم الموصلی
وفات رشد بن سعد المصری
وفات